اثبات رجعت درآیات و روایات

در این پایان نامه بحث “رجعت” مورد یک بررسی اجمالی قرار گرفته است. در ابتدا مفهوم کلمه “رجعت” از ماده “رجع”, در کتاب های لغات مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته و سپس به کلماتی اشاره شده که در قرآن و روایات معصومین? اصطلاحا به همین مفهوم " بازگشت به دنیا” بکار برده شده است. پس از بررسی این کلمات در لغات به مفهوم اصطلاحی رجعت پرداخته شده و نظر تنی چند از علماء شیعه در این خصوص بیان شده است. در فصل دوم تاریخچه اعتقاد به رجعت، از زمان پیامبر اکرم? و ائمه معصومین? و سیر تحول آن در میان مسلمانان مطرح شده و در این بخش سعی شده شرایط فرهنگی و سیاسی جامعه اسلامی در ادوار گذشته در رابطه با این موضوع روشن شود. پس از طرح تاریخچه ی موضوع مورد بحث در فصل سوم وارد بحث اصلی که همان اثبات رجعت از منظر آیات قرآنی است شده ام. در این فصل تعداد 8 آیه از میان چندین آیه ای که علامه مجلسی یا شیخ حر عاملی و یا دانشمندان دیگر در باره این موضوع بیان داشته اند، مورد کنکاش قرار می دهم و در ملاحظه هر آیه ، بررسی برخی از مفردات آن آیه و سپس نظرات تفسیری علما شیعه و اهل سنت درباره آنها می اید و بلاخره روایتی از معصومین? که ذیل آیات مذکور به ما رسیده است و مفهوم و تاویل آیه را در خصوص رجعت برای ما روشن می سازد، بیان میگردد، همچنین نظرات مخالفین مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. در فصل چهارم روایات رجعت از حیث اعتبار و تواتر مورد تفحص قرار گرفته و نظرات دانشمندان موافق و مخالف در این باره، با توجه به ملاک ارزیابی روایات مطرح شده است. در ادامه این فصل، اکثر روایات رجعت در یک تقسیم بندی، بر اساس موضوعات مطرح شده در آن به چهار بخش تقسیم شده که ذیل هر بخش چند روایت به عنوان نمونه ذکر شده است. در فصل پنجم به مسئله وجود اجماع در “رجعت” پرداخته شده، اتفاق نظر علماء بر مسئله رجعت از دیدگاه علماء سابقین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و نشانه های این اجماع در اسناد و مدارک اسلامی بیان شده است. همینطور در ادامه نظرات مخالفین وجود اجماع بر رجعت از مفسران اهل سنت مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. عقل هیچ مانعی برای زنده شدن مردگان پس از مرگ تصور نمیکند و امکان آن را کاملا درک می کند، به عبارتی هیچ منع عقلی برای زنده شدن مردگان، نه در فاعلیت فاعل و نه در قابلییت قابل متصور نمی باشد. اما عقل از درک ضرورت وقوع آن عاجز است که با بیان مقدمات و تحلیل های مختصری این ضرورت هم برایش قابل درک میشود، در این فصل تلاش شده است که پاره ای از این مقدمات که لازمه تحقق آنها رجعت به دنیاست را بازگو نمایم. در فصل هفتم به ویژگی های رجعت پرداخته شده، ویژگی هایی که در روایت به آن تصریح شده است، ویژگی هایی از قبیل محدوده ی افراد رجعت کننده، زمان رجعت، طول عمر رجعت کنندگان، اختیاری بودن یا اجباری بودن رجعت، نحوه رجعت کردن به دنیا و… رجعت یک واقعه حکیمانه و هدفمند می باشد که هدف آن هماهنگ با عقل و ایمان و در راستای تحقق اراده پروردگار عالم و خواست موًمنان می باشد. در فصل هشتم این اهداف با تکیه بر آیات و روایات مورد بحث قرار گرفته است. در فصل نهم دیدگاه متکلمن معروف شیعه درباره رجعت مورد بررسی قرار گرفته است. نقطه نظرات فضل بن شاذان به عنوان دانشمندی که در عصر سه امام معصوم? حضور داشته و از سرچشمه معارف بهره برده است، شیخ صدوق نماینده مکتب فکری قم در عصر غیبت صغری، شیخ مفید نماینده مکتب فکری بغداد، علامه مجلسی و شیخ حر عاملی دوتن از محدثان مشهوری که برخی آنها را متمایل به اخباری گری می دانند و علماء دیگری که هرکدام در زمان خود از چنان جایگاهی برخوردار بودند که پیشوایی شیعه را عهده دار بوده و دوست و دشمن حول محور سخن آنها به استناد سازی می پرداختند. در فصل دهم دو دیدگاه متفاوت در باب رجعت که با نظر مشهور در این خصوص مغایرت هایی دارد شرح و تفصیل داده شده است. این دیدگاه ها نیز با استناد به آیات و براساس برداشت هایی است که صاحبان این نظریه ها از این آیات و روایات داشته اند. علت جداسازی این دو دیدگاه از نظرات متکلمان معروف شیعه، تفاوت هایی است که در اصول و مبانی آنها با نظرات متکلمان وجود داشته و حتی بعضی از مبانی آنها توسط این متکلمان معروف انکار و مذمت شده است. البته بنده در این بخش در صدد نقد این نظرات نبوده ام و فقط به بیان شرح آنها پرداخته ام. در خاتمه نیز در یک جمع بندی چهار تعبیر متفاوت که با توجه به آیات و روایات و بعضاً برگرفته از نظرات علما می باشد را از رجعت مطرح کرده و توضیحاتی درباره آنها داده ام.